16/06/2024
BBC News
Sáu ủy viên Bộ Chính trị khóa 13 thôi nhiệm vụ kể từ đầu khóa tới nay
Thường trực Ban Bí thư Lương Cường đã ký Quyết định 165 của Bộ Chính trị ban hành quy trình ba bước xem xét, thi hành kỷ luật với tổ chức Đảng, đảng viên thuộc thẩm quyền Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư.
Quyết định này có hiệu lực thi hành từ ngày 6/6/2024, thay thế cho Quyết định 195/2008 của Bộ Chính trị ban hành Quy trình Ban Chấp hành Trung ương xem xét, thi hành kỷ luật đối với đảng viên là Ủy viên Trung ương Đảng.
Tính đến nay, Trung ương Đảng khóa 13 đã có 21 người thôi nhiệm vụ (không kể người những người thôi nhiệm do các nguyên nhân tự nhiên như chết, sức khỏe...). Trong đó, 11 người bị khởi tố hoặc kỷ luật, 10 người "xin thôi" vì đã vi phạm những điều đảng viên không được làm. Trong số người "xin thôi" này có tới sáu người thuộc Bộ Chính trị hoặc Ban Bí thư - những nhân vật thuộc nhóm quyền lực nhất.
Mới đây, ngày 15/6, ông Đinh Tiến Dũng, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy Hà Nội, bị Ủy ban Kiểm tra Trung ương đề nghị kỷ luật vì "vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, quy chế làm việc".
Theo một số nhà quan sát, quyết định mới về quy trình ba bước xem xét, thi hành kỷ luật nói trên chỉ là cách công khai hóa thủ tục lâu nay.
Quy trình ba bước
Quy trình này gồm: bước chuẩn bị, bước tiến hành kỷ luật, bước kết thúc.
Bước 1, Ủy ban Kiểm tra Trung ương trình Bộ Chính trị, Ban Bí thư hồ sơ vụ việc gồm tờ trình, báo cáo đề nghị thi hành kỷ luật tổ chức Đảng, đảng viên vi phạm và tài liệu có liên quan.
Sau đó, Văn phòng Trung ương Đảng sao gửi hồ sơ vụ việc mà Ủy ban Kiểm tra Trung ương trình lên Bộ Chính trị, Ban Bí thư và hồ sơ mà Bộ Chính trị trình đến các ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng theo quy chế làm việc.
Thường trực Ban Bí thư phân công ủy viên Bộ Chính trị, ủy viên Ban Bí thư nghe đại diện tổ chức Đảng, đảng viên vi phạm trình bày ý kiến trước khi tổ chức hội nghị xem xét kỷ luật.
Nếu đảng viên vi phạm là ủy viên Bộ Chính trị, ủy viên Ban Bí thư thì tổng bí thư hoặc thường trực Ban Bí thư nghe đảng viên vi phạm trình bày ý kiến.
Ở bước tiến hành kỷ luật sẽ có hai hội nghị. Thứ nhất là hội nghị Bộ Chính trị, Ban Bí thư xem xét, quyết định kỷ luật với thành phần tham dự gồm Bộ Chính trị hoặc Ban Bí thư; đại diện lãnh đạo Ủy ban Kiểm tra Trung ương, Ban Tổ chức Trung ương, Văn phòng Trung ương Đảng.
Trường hợp cần thiết sẽ mời đại diện tổ chức Đảng, đảng viên vi phạm và đại diện tổ chức Đảng quản lý đảng viên.
Tại hội nghị này, đại diện Ủy ban Kiểm tra Trung ương trình bày tờ trình, báo cáo đề nghị thi hành kỷ luật.
Tiếp đến đại diện tổ chức Đảng vi phạm, đảng viên vi phạm trình bày ý kiến, tổ chức Đảng có đảng viên vi phạm phát biểu.
Ủy viên Bộ Chính trị hoặc ủy viên Ban Bí thư được phân công gặp đại diện tổ chức Đảng, đảng viên vi phạm trước khi họp xem xét kỷ luật báo cáo về kết quả cuộc gặp, trao đổi.
Sau đó, hội nghị thảo luận, biểu quyết quyết định hình thức kỷ luật hoặc biểu quyết đề nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng xem xét, thi hành kỷ luật theo quy định.
Trường hợp Bộ Chính trị, Ban Bí thư đồng ý kỷ luật thì Ủy ban Kiểm tra Trung ương chủ trì, phối hợp với Văn phòng Trung ương Đảng chuẩn bị hồ sơ vụ việc để Bộ Chính trị trình Ban Chấp hành Trung ương Đảng (vì Trung ương Đảng là bên có tiếng nói cuối cùng trong việc quyết định các hình thức kỷ luật đảng viên, kể cả ủy viên Trung ương, ủy viên Ban Bí thư, ủy viên Bộ Chính trị).
Trường hợp không quyết định thi hành kỷ luật thì Văn phòng Trung ương Đảng thông báo bằng văn bản đến Ủy ban Kiểm tra Trung ương và tổ chức Đảng, đảng viên có liên quan biết.
Ở hội nghị thứ hai, Ban Chấp hành Trung ương Đảng xem xét, quyết định kỷ luật thành phần gồm Ban Chấp hành Trung ương Đảng; đại diện lãnh đạo Ủy ban Kiểm tra Trung ương, Văn phòng Trung ương Đảng, Ban Tổ chức Trung ương, các ban đảng có liên quan.
Tại hội nghị, đại diện Bộ Chính trị đọc tờ trình, báo cáo đề nghị thi hành kỷ luật.
Tiếp đó, đại diện tổ chức Đảng, đảng viên có vi phạm trình bày ý kiến. Sau đó, hội nghị thảo luận, biểu quyết quyết định hình thức kỷ luật bằng phiếu kín.
Trường hợp Ban Chấp hành Trung ương Đảng quyết định không thi hành kỷ luật thì ủy quyền cho Bộ Chính trị, Ban Bí thư thông báo bằng văn bản đến tổ chức Đảng, đảng viên có liên quan biết.
Trong quá khứ, đã có trường hợp Bộ Chính trị quyết định kỷ luật một đảng viên nhưng Ban Chấp hành Trung ương Đảng không thông qua.
Đó là trường hợp của ủy viên Bộ Chính trị được Chủ tịch nước Trương Tấn Sang gọi là "đồng chí X".
Bước cuối cùng của quy trình là bước kết thúc.
Tại bước này, Ủy ban Kiểm tra Trung ương chủ trì, phối hợp với Văn phòng Trung ương Đảng tham mưu Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư ban hành quyết định thi hành kỷ luật hoặc thông báo không kỷ luật.
Bộ Chính trị hoặc Ban Bí thư triển khai quyết định kỷ luật, thông báo không kỷ luật đến tổ chức Đảng, đảng viên vi phạm và tổ chức, cá nhân có liên quan.
Ủy ban Kiểm tra Trung ương hoàn chỉnh hồ sơ xem xét, thi hành kỷ luật và bàn giao Văn phòng Trung ương Đảng lưu trữ hồ sơ theo quy định.
Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư giao Ủy ban Kiểm tra Trung ương theo dõi, đôn đốc, kiểm tra, giám sát tổ chức Đảng và đảng viên có liên quan chấp hành quyết định thi hành kỷ luật.
Khởi tố, bắt giam hay khai trừ khỏi Đảng trước?
Quyết định mới của Bộ Chính trị không nêu rõ về việc đối với những đảng viên vi phạm tới mức bị truy cứu trách nhiệm hình sự thì sẽ bị xử lý về mặt đảng trước (tức khai trừ khỏi đảng) hay về hình sự trước (tức bị khởi tố, bắt giam).
Bởi lẽ, một điều đáng chú ý trong cách xử lý đảng viên liên quan đến các án lớn gần đây như vụ Phúc Sơn, Thuận An, Đại Ninh cho thấy một sự dịch chuyển lớn: các đảng viên là ủy viên Trung ương Đảng bị bắt, khởi tố trước rồi mới bị khai trừ khỏi Đảng.
Trong khi đó, những vụ việc trước đây có liên quan đến cán bộ thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý, Ủy ban Kiểm tra Trung ương sẽ phải có kết luận và đệ trình Bộ Chính trị, Ban Bí thư rồi đưa ra Trung ương Đảng xem xét, quyết định kỷ luật đảng cán bộ đó trước khi quy trình tố tụng hình sự bắt đầu.
Đơn cử, trong vụ Phúc Sơn khiến hàng loạt quan chức vướng vào lao lý thì có bà Hoàng Thị Thúy Lan là bí thư Tỉnh ủy Vĩnh Phúc, ủy viên Trung ương Đảng khóa 13. Bà Lan bị khởi tố, bắt giam vào ngày 8/3. Tới ngày 20/3, Ban Chấp hành Trung ương Đảng thống nhất khai trừ bà Lan.
Điều này cũng tương tự vụ án Thuận An: Ông Dương Văn Thái, ủy viên Trung ương Đảng khóa 13, bí thư Tỉnh ủy Bắc Giang, bị khởi tố trước rồi mới bị khai trừ.
Trong vụ án Đại Ninh, ông Trần Đức Quận, ủy viên Trung ương khóa 13, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Lâm Đồng, được thông báo bị bắt vào ngày 24/1. Một tuần sau, ông bị khai trừ đảng.
Xét lại vụ Việt Á, hai ủy viên Trung ương Đảng là Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long và Chủ tịch UBND TP Hà Nội Chu Ngọc Anh bị khai trừ đảng vào ngày 6/6/2022.
Ngay hôm sau, 7/6/2022, cả hai ông bị bắt, khởi tố và khám xét nhà. Riêng ông Long bị chủ tịch nước ký quyết định cách chức trong cùng ngày.
Một nhà quan sát nhận định với BBC rằng, đã có sự dịch chuyển trong cách làm án của Bộ Công an lẫn về tiến trình thi hành kỷ luật của Đảng và đúng là trước đây, phải xử lý đảng rồi Bộ Công an mới bắt tay vào.
Quyết định mới của Bộ Chính trị về quy trình ba bước xem xét, kỷ luật các cán bộ thuộc diện thẩm quyền của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Trung ương Đảng không nêu sự liên quan công việc của bên ngoài tổ chức Đảng.
Điều này nghĩa là không định rõ việc Bộ Công an hay Đảng xử lý trước. Thế nhưng, thực tế hiện nay là trong nhiều vụ, công an xử lý hình sự trước rồi sau đó Đảng mới ra quyết định khai trừ.
"Có sự thay đổi này theo tôi là vì thủ tục bên đảng thường chậm, nó không đáp ứng được bản chất của tố tụng khẩn cấp. Ví dụ, phạm pháp quả tang, thì luật tố tụng quy định phải bắt khẩn cấp; nếu làm thủ tục đảng, thì có khi người phạm tội bỏ chạy hoặc thế nào nữa, thì không được," nhà quan sát giấu tên nói với BBC.
Một điều mà người này nhấn mạnh nữa là quy trình mới: Công an khởi tố, bắt giam rồi Đảng khai trừ còn cho thấy Bộ Công an "thực sự có quyền lực rõ ràng hơn, mạnh hơn".
"Công an có quyền tố tụng và bắt giam, còn ủy ban kiểm tra không có quyền đó."
Vào giữa tháng 3, trong buổi họp đầu tiên của Tiểu ban Nhân sự Đại hội 14 (khi Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng chưa từ chức), Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng cho biết chỉ tính từ đầu nhiệm kỳ khóa 13 (tới thời điểm phát ngôn), Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã phải thi hành kỷ luật "gần 100 cán bộ cấp cao thuộc diện Trung ương quản lý".
Không chỉ có khóa 13, trong nhiệm kỳ Đại hội khóa 12, hơn 110 cán bộ diện Trung ương quản lý đã bị kỷ luật, trong đó có 27 ủy viên, cựu ủy viên Trung ương và ba ủy viên, cựu ủy viên Bộ Chính trị.
Ba ủy viên Bộ Chính trị khóa 12 bị kỷ luật gồm: ông Nguyễn Văn Bình - Trưởng Ban kinh tế Trung ương; ông Hoàng Trung Hải - Bí thư Thành ủy Hà Nội và ông Đinh La Thăng - Bí thư Thành ủy TP HCM.
Riêng ông Đinh La Thăng là đương kim ủy viên Bộ Chính trị đầu tiên và duy nhất cho tới nay vướng vào lao lý trong chiến dịch "đốt lò", với mức án tổng cộng 30 năm tù.