Cửa khẩu Rafah là gì, vì sao là cứu cánh của Gaza?

Cửa khẩu Rafah là gì?

Đó là điểm ra khỏi Gaza xa nhất về phía Nam và có biên giới với bán đảo Sinai của Ai Cập.

Ngoài Rafah, chỉ có hai cửa khẩu biên giới nữa ở Dải Gaza – Erez, cửa khẩu cho người qua lại thông với Israel ở bắc Gaza, và Kerem Shalom, cửa khẩu chỉ dành cho hàng hóa thương mại với Israel ở nam Gaza. Cả hai cửa khẩu này đều đóng.

Vì sao Rafah lại quan trọng lúc này?

Các tay súng từ nhóm phiến quân Hamas, những người quản lý Gaza, tấn công cửa khẩu Erez hôm 7/10 trong một cuộc tấn công chưa từng thấy lên nam Israel, giết hại hơn 1300 người.

Vài ngày sau đó, Israel tuyên bố đóng cửa hai cửa khẩu Erez và Kerem Shalom vô thời hạn, khiến Rafah trở thành cửa khẩu duy nhất cho người dân ra vào Dải Gaza.

Giờ đây, Rafah còn là cửa khẩu đường biên duy nhất cho viện trợ nhân đạo.

Tuần trước, bộ ngoại giao Ai Cập cho biết họ đã điều hành các chuyến bay viện trợ quốc tế tới sân bay El-Arish ở bắc bán đảo Sinai, và hàng chục xe tải chở nhiên liệu và hàng viện trợ nhân đạo đã đỗ ở cửa khẩu Rafah phía Ai Cập sẵn sàng chờ vào Gaza.

Điều gì đang xảy ra tại Rafah?

Hamas và Ai Cập kiểm soát ai được qua lại cửa khẩu, nhưng các hoạt động bị gián đoạn kể từ khi Israel mở làn sóng không kích vào Gaza để trả đũa vụ tấn công của Hamas.

Truyền thông Ai Cập đưa tin cửa khẩu Rafah đóng sau ba cuộc không kích của Israel ngày 9 và 10/10, gây thương vong bên phía Ai Cập và Palestine của biên giới.

Hôm 12/10, chính phủ Ai Cập yêu cầu Israel ngưng các cuộc không kích gần cửa khẩu Rafah để cửa khẩu này có thể làm “đường cứu cánh hỗ trợ” cho người dân ở Gaza, và nói rõ rằng họ sẽ không mở cửa khẩu cho tới khi có đảm bảo về an toàn cho nhân viên người Ai Cập.

Các nước phương Tây cũng tham gia điều đình để tìm cách đảm bảo đường ra an toàn cho những người có hộ chiếu nước ngoài còn ở Gaza và viện trợ nhân đạo.

Ngoại trưởng Anh James Cleverly và người đồng nhiệm Mỹ, Antony Blinken, đều nói họ đang làm việc với phía Israel, Ai Cập và “các tiếng nói chính trị dẫn đầu trong khu vực” để mở cửa lại cửa khẩu đường biên này.

Tuần trước, một người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết các công dân Hoa Kỳ được thông báo họ nên di chuyển tới gần Rafah vì “có thể sẽ được thông báo rất sát nếu cửa khẩu mở và có thể sẽ chỉ mở trong một thời gian hạn chế”.

Hôm thứ Hai, đám đông tập trung ở Rafah sau khi có tin cửa khẩu sẽ mở tạm thời trong một khoảng thời gian ngừng bắn ngắn, nhưng cả hai phía Israel và Hamas đều nhanh chóng phủ nhận tin này.

Cửa khẩu mở hôm thứ Bảy lần đầu tiên kể từ khi cuộc chiến Israel-Hamas nổ ra, cho phép 20 xe tải chở hàng viện trợ từ Ai Cập vào Gaza.

Vì sao các cửa khẩu bị đóng cửa?

Israel và Ai Cập hạn chế di chuyển của hàng hóa và người dân ra vào Gaza kể từ khi Hamas nắm quyền kiểm soát lãnh thổ năm 2007. Hai nước này nói việc kiểm soát chặt đường biên là cần thiết vì lý do an ninh.

Để đáp trả cuộc tấn công làm chết nhiều người của Hamas, bộ trưởng quốc phòng Israel ra lệnh “phong tỏa hoàn toàn” Gaza hôm 9/10. Ông nói: “Sẽ không có điện, không có lương thực, không có nhiên liệu, tất cả đều đóng”.

Và mặc dù Ai Cập dường như sẵn sàng ở mở cửa cửa khẩu Rafah cho phép người có hộ chiếu nước ngoài ra và hàng viện trợ vào Gaza, họ lo ngại sẽ có một làn sóng người nhập cư Palestine chạy sang Ai Cập.

Tổng thống Ai Cập cảnh báo hôm 12/10 rằng một làn sóng di cư từ Gaza sẽ làm tăng nguy cơ “làm loãng” sự nghiệp đấu tranh của người Palestine và kêu gọi người Palestine hãy “tiếp tục kiên định trên mảnh đất của họ”.

Họ cũng lo ngại về khả năng phiến quân Hồi giáo sẽ vào lãnh thổ Ai Cập, trong bối cảnh nước này phải đối mặt với các cuộc nổi dậy của jihadist ở Sinai trong gần một thập kỷ.

Cửa khẩu Rafah thường được dùng ra sao?

Người Palestine không dễ dàng rời Gaza qua cửa khẩu Rafah. Những ai muốn dùng cửa khẩu phải đăng ký với chính quyền địa phương Palestine từ hai đến bốn tuần trước và có thể bị chính quyền Palestine hoặc Ai Cập từ chối sát ngày mà không rõ lý do.

Theo LHQ, tháng 8/2023, chính quyền Ai Cập cho phép 19.608 lượt người ra khỏi Gaza và từ chối 314 người.