Với phần lớn trong số 2,2 triệu dân của Dải Gaza hiện đang tập trung ở 2/3 phía nam, nhiều người trong số họ vô gia cư và dễ bị tổn hại, liệu một thảm họa nhân đạo lớn hơn có đang rình rập họ?

Một trong những viễn cảnh có thể xảy ra là hàng trăm thường dân Palestine co ro trong lều giữa những cánh đồng đầy cát của một nơi được gọi là al-Mawasi.

Theo cơ quan cứu trợ của Liên Hợp Quốc dành cho người Palestine (Unrwa), gần 1,7 triệu người đã phải di tản trên khắp Dải Gaza kể từ ngày 7/10. Hầu hết họ đều ở miền Nam, sống trong những nơi trú ẩn quá đông đúc.

Các quan chức Liên Hợp Quốc nói về tình trạng vốn đã thảm thiết, với hàng chục ngàn người phải trú ẩn trong trường học, bệnh viện và trong một số trường hợp là lều bạt.

Những cơn mưa đầu đông đã gây ra lũ lụt, làm tăng thêm cảnh khốn cùng.

Trong nhiều tuần, các quan chức Israel đã thảo luận về một giải pháp - gọi là "khu vực an toàn" tại al-Mawasi, một dải đất hẹp chủ yếu là đất nông nghiệp dọc theo bờ biển Địa Trung Hải, gần biên giới Ai Cập.

Tuần trước, tờ rơi được thả xuống thành phố Khan Yunis gần đó cảnh báo về các cuộc không kích sắp xảy ra và yêu cầu người dân di chuyển về phía tây, hướng ra biển.

Trong một bài đăng trên mạng xã hội hôm 21/11, Avichay Adraee, người phát ngôn của IDF trên truyền thông Ả Rập, nói với hãng Gazans rằng al-Mawasi sẽ cung cấp "những điều kiện thích hợp để bảo vệ những người thân yêu của bạn".

Nhưng thực tế sẽ đến mức nào khi ước tính hơn hai triệu người trú ẩn ở al-Mawasi trong khi chiến tranh đang hoành hành gần đó? Và điều kiện ở al-Mawasi sẽ "thích hợp" đến mức nào?

Bản đồ cho thấy sự chắp vá của những cánh đồng, nhà kính và những ngôi nhà rải rác. Mặc dù khó có thể chắc chắn nhưng khu vực được Israel xác định có chỗ rộng nhất khoảng 2,5km và chỉ dài hơn 4km.

Tiến sĩ Michael Milshtein, cựu cố vấn về các vấn đề Palestine của đơn vị điều phối hoạt động chính phủ tại các vùng lãnh thổ của Israel (COGAT), gọi đây là "một nơi tươi đẹp và hiệu quả, nhưng khá nhỏ".

Các cơ quan viện trợ có cái nhìn ít lạc quan hơn.

“Đó là một mảnh đất nhỏ. Ở đó chẳng có gì cả. Chỉ có cồn cát và cây cọ thôi”, Juliette Touma, giám đốc truyền thông của Unrwa nói.

Bất kỳ nỗ lực nào nhằm hỗ trợ hàng trăm ngàn người phải di dời đến một khu vực dường như thiếu cơ sở hạ tầng thiết yếu - không có bệnh viện - sẽ đặt ra cho Liên Hợp Quốc một thách thức nhân đạo to lớn, bao gồm cả việc thiết lập nơi trú ẩn khẩn cấp, rất có thể là lều bạt.

Đây cũng là một thách thức về đạo đức mang tính lịch sử sâu sắc - phần lớn dân số Gaza là con cháu của những người tị nạn sống trong lều sau khi bị trục xuất khỏi Israel vào năm 1948.

Dải Gaza hiện là nơi có 8 trại tị nạn, qua nhiều thập niên đã phát triển thành những thị trấn nhộn nhịp và đông đúc. Liên Hợp Quốc không muốn chịu trách nhiệm thành lập một trại tị nạn khác.

Các quan chức Israel cho biết sẽ tùy thuộc vào các cơ quan viện trợ để đảm bảo sự trợ giúp có thể đến được al-Mawasi từ cửa khẩu Rafah, cách đó hơn 10km. Họ chưa nói điều này sẽ hoạt động như thế nào trong thực tế.

Các quan chức Mỹ được cho là đang cố gắng đàm phán với Israel về các khu vực an toàn bổ sung, có thể bao gồm một khu vực ở Dahaniya, cực nam của Dải Gaza.

Theo các điều khoản của thỏa thuận thả con tin, bắt đầu có hiệu lực từ 24/11, Israel cũng được phép cho 200 xe tải viện trợ vào Gaza mỗi ngày, nhiều hơn nhiều so với những tuần gần đây.

Nhưng vào ngày 16/11, một tuyên bố của người đứng đầu 18 cơ quan Liên Hợp Quốc và các tổ chức phi chính phủ liên quan đến việc hỗ trợ dân thường Palestine dường như đã bác bỏ hoàn toàn các kế hoạch của Israel.

Tuyên bố nêu rõ: "Chúng tôi sẽ không tham gia vào việc thành lập bất kỳ 'vùng an toàn' nào ở Gaza được thiết lập mà không có sự đồng ý của tất cả các bên".

Các quan chức LHQ cho biết các bên bao gồm Israel, Hamas và Chính quyền Palestine, có trụ sở tại Bờ Tây.

Không đề cập đích danh al-Mawasi, tuyên bố ngày 16/11 cảnh báo rằng các đề xuất đơn phương của Israel có thể khiến nhiều sinh mạng gặp nguy hiểm.

Một trong những người ký kết, Tiến sĩ Tedros Ghebreyesus, tổng giám đốc Tổ chức Y tế Thế giới, gọi kế hoạch này là “công thức dẫn đến thảm họa”.

“Cố gắng nhồi nhét quá nhiều người vào một khu vực nhỏ với ít cơ sở hạ tầng hoặc dịch vụ như vậy sẽ làm tăng đáng kể rủi ro đối với sức khỏe đối với những người đang bên bờ vực”, ông nói.

Các quan chức Israel cho rằng Hamas phải chịu trách nhiệm và dường như không hề bận tâm trước những nguy hiểm. Họ nói rằng Al-Mawasi là khu vực duy nhất mà lực lượng Israel cam kết không tấn công.

Trung tá Richard Hecht, phát ngôn viên của IDF cho biết: “Mọi chuyện sẽ rất thảm khốc. Nhưng họ sẽ sống sót”.

Đối với Israel, đó là vấn đề cần thiết về mặt quân sự. Họ cho biết, giống như Hamas đã được đưa vào thành phố Gaza, các chiến binh và cơ sở hạ tầng của tổ chức cũng tồn tại ở Khan Yunis và Rafah. Israel cho rằng việc di dời dân thường trước một cuộc tấn công là cách nhân đạo để tiến đến việc đánh bại Hamas.

“Người Israel không thích tình trạng người dân ở Gaza ở đâu đó ở al-Mawasi, dưới cơn mưa mùa đông đang đến. Nhưng giải pháp thay thế là gì? Nếu ai đó có ý tưởng làm thế nào để tiêu diệt Hamas mà không cần đến giải pháp này, hãy cho chúng tôi biết", Thiếu tướng về hưu Yaacov Amidror, cựu cố vấn an ninh quốc gia Israel, cho biết.

Viễn cảnh về những tháng đau khổ tiếp theo, cộng với tình trạng quá đông đúc và điều kiện mùa đông khắc nghiệt, chắc chắn sẽ làm tăng thêm sự lo lắng của cộng đồng quốc tế về việc tiến hành chiến dịch quân sự của Israel ở Gaza.

Một quan chức phương Tây giấu tên nói với BBC: “Tiến hành một chiến dịch lớn trên bộ mới ở khu vực đó có nguy cơ gây thương vong và di dời dân thường ở quy mô lớn, đe dọa làm suy yếu thiện cảm của quốc tế đối với Israel”.

“Vấn đề là sự kiên nhẫn của phương Tây sẽ kéo dài được bao lâu.”

Chính phủ Netanyahu biết rằng họ có thể tin tưởng vào sự thiện chí sâu sắc chưa từng có của Phương Tây, sau những nỗi kinh hoàng không thể diễn tả được do Hamas gây ra vào ngày 7/10.

Nhưng các quan chức Israel cũng biết rằng thiện chí đó không phải là vô tận và những lời kêu gọi kiềm chế của quốc tế có thể sẽ trở nên mạnh mẽ hơn khi thỏa thuận ngừng bắn, trao đổi con tin chấm dứt và Israel tiếp tục chiến dịch quân sự của mình.

Tiến sĩ Eyal Hulata, người lãnh đạo Hội đồng An ninh Quốc gia Israel từ năm 2021 đến năm 2023, cho biết: “Tôi hy vọng rằng áp lực quốc tế sau khi thỏa thuận ngừng bắn kết thúc sẽ không ngăn cản được chiến dịch quân sự”.

"Tôi hy vọng rằng chính phủ của Thủ tướng Netanyahu sẽ không nhượng bộ trước áp lực về vấn đề này. Đây là điều mà người dân Israel mong đợi ở các nhà lãnh đạo của họ."

Khi mùa đông đang đến gần, Israel đang chuẩn bị cho giai đoạn quyết định tiếp theo của chiến dịch và không có thỏa thuận nào về cách ứng phó với dân thường.

Nỗi thống khổ kéo dài của Gaza dường như sẽ tiếp tục. Có lẽ thậm chí còn tồi tệ hơn.