Về mặt kinh tế, trong ba ngày cuối tháng 3/2024, Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cũng dẫn đầu đoàn công tác đến làm việc tại Bắc Kinh và Thượng Hải.

Trong khuôn khổ chuyến đi, phía Việt Nam đã “tìm hiểu, nghiên cứu một số kinh nghiệm trong việc triển khai xây dựng hệ thống đường sắt tốc độ cao, xây dựng và phát triển mô hình khu thương mại tự do, trung tâm tài chính khu vực và quốc tế”.

Có thể thấy rằng, những chuyến đi con thoi, của cả đảng, chính phủ lẫn quốc hội, nằm trong chuỗi nỗ lực thúc đẩy quan hệ, tăng cường sự tin cậy lẫn nhau và hiện thực hóa các cam kết và nhận thức chung mà lãnh đạo hai bên đã đạt được.

Điều này trở nên cực kỳ quan trọng hơn khi mà, trong thời gian gần đây, Việt Nam liên tục nâng cấp quan hệ ngoại giao lên mức đối tác chiến lược toàn diện với một số nước phương Tây hoặc các quốc gia có cạnh tranh lợi ích với Trung Quốc, mới đây nhất là Mỹ, Nhật Bản (năm 2023) và Úc (2024).

Những bước đi ấy của Việt Nam có thể khiến Bắc Kinh cảm thấy bất an. Thế nên, việc Việt Nam chấp nhận tham gia “cộng đồng chia sẻ tương lai” cũng như thực hiện các hoạt động ngoại giao liên tục vừa qua được đánh giá là các nỗ lực để trấn an, xoa dịu nỗi lo và nghi hoặc của giới lãnh đạo Trung Quốc.

Đây chính là biểu hiện của đường lối “ngoại giao cây tre” mà phía Việt Nam luôn nhấn mạnh.

Nhiều khác biệt khó hóa giải

Ngày 28/3, Bộ Ngoại giao Việt Nam đã lên tiếng bày tỏ quan ngại đối với các vụ va chạm giữa Trung Quốc và Philippines tại Bãi Cỏ Mây ở Biển Đông.

Phó Phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Nguyễn Đức Thắng nói: “Như đã nhiều lần khẳng định, Việt Nam có đầy đủ cơ sở pháp lý và bằng chứng lịch sử khẳng định chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Trường Sa, phù hợp luật pháp quốc tế cũng như chủ quyền, quyền chủ quyền, quyền tài phán đối với các vùng biển được xác lập phù hợp với Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS).”

Đây là lần mới nhất chính phủ Việt Nam lên tiếng về vấn đề Biển Đông, cho thấy bên cạnh mối quan hệ “phát triển rất tích cực” và “những thành tựu quan trọng”, giữa hai quốc gia Trung Quốc và Việt Nam vẫn còn những mâu thuẫn không thể hóa giải.

Trước đó, hồi đầu tháng 3, Trung Quốc chính thức công bố đường cơ sở ở ven Vịnh Bắc Bộ.

Trung Quốc tuyên bố việc làm của họ là phù hợp với luật pháp quốc tế. Việt Nam sau đó đã lên tiếng.

"Việt Nam đề nghị Trung Quốc tôn trọng và tuân thủ Hiệp định về phân định lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa giữa hai nước trong vịnh Bắc Bộ ký năm 2000 giữa Việt Nam và Trung Quốc và UNCLOS 1982," bà Phạm Thu Hằng, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam, nói.

Xung đột chủ quyền trên Biển Đông là vấn đề đã tồn tại từ lâu và cho đến nay, ở nhiều khu vực tranh chấp, hai bên chỉ mới tiến đến các giải pháp tạm thời, có tính chất câu giờ như “tạm gác tranh chấp”, “kiểm soát xung đột”.

Vốn là nước yếu hơn, Việt Nam luôn muốn sử dụng các cơ chế đa phương, luật pháp quốc tế để giải quyết tranh chấp. Trong bối cảnh đó, sự tham gia của các cường quốc khác vào vấn đề Biển Đông được coi là quan trọng để kiềm chế Trung Quốc.

Trong buổi điện đàm giữa Tổng thống Mỹ Joe Biden và lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình hôm 2/4, ông Biden đã đề cập tới tầm quan trọng của “luật pháp và tự do hàng hải ở Biển Đông”.

Trong bối cảnh xung khắc gay gắt giữa các cường quốc, đặc biệt là giữa Trung Quốc và Mỹ, Việt Nam đang áp dụng đường lối “ngoại giao cây tre”, được quảng bá là linh hoạt, mềm dẻo nhưng kiên định, để bảo vệ lợi ích của mình.

Tuy nhiên, theo nhiều nhà quan sát, đường lối này của Việt Nam khó phát huy trong bối cảnh địa chính trị hiện nay.

Khi xem xét mối quan hệ giữa Việt Nam và Trung Quốc, có một yếu tố không thể bỏ qua, đó là tình cảm của người dân. Tinh thần chống Trung Quốc trong người dân Việt Nam nhìn chung vẫn khá cao và dễ nhận thấy.

Một khảo sát của Viện nghiên cứu ISEAS ở Singapore mới đây cho thấy 79% người Việt Nam ủng hộ việc ngả về phía Mỹ thay vì Trung Quốc nếu phải lựa chọn giữa hai cường quốc.