07/06/2024
BBC News
Nhà báo Huy Đức thường được biết đến với biệt danh Osin, cũng là bút danh ông sử dụng trên mạng xã hội
Nhà báo Huy Đức, tên thật là Trương Huy San, đã bị khởi tố và bắt tạm giam, sau nhiều ngày ông 'biến mất'. Ông là tác giả bộ sách Bên thắng cuộc và còn được biết đến với bút danh Osin.
Hôm nay ngày 7/6, Bộ Công an Việt Nam cho biết Cơ quan An ninh điều tra thuộc bộ này đã ra quyết định khởi tố vụ án "Lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân" xảy ra tại Hà Nội và các tỉnh, thành phố.
Trong vụ án này, nhà báo Huy Đức đã bị khởi tố để điều tra về tội "Lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân" theo Điều 331 Bộ luật Hình sự.
Cùng vụ án, Cơ quan An ninh cũng đã khởi tố bị can, bắt tạm giam ông Trần Đình Triển, Trưởng Văn phòng Luật sư Vì Dân, Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội với cùng tội danh.
Bộ Công an thông báo, kết quả điều tra ban đầu xác định ông Trương Huy San và ông Trần Đình Triển đã có hành vi vi phạm pháp luật, lợi dụng các quyền tự do dân chủ, đăng tải các bài viết trên mạng xã hội Facebook xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.
Trước khi bị bắt, Facebook mang tên Truong Huy San với hơn 370.000 người theo dõi đã có một số bài phản biện về hệ thống chính trị Việt Nam, đặc biệt là nói đến vai trò của Đại tướng Tô Lâm (hiện là chủ tịch nước) và Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng.
Theo thông tin từ Cơ quan An ninh điều tra, bước đầu tại cơ quan điều tra ông Trương Huy San và ông Trần Đình Triển đã thành khẩn khai báo, chấp hành các quy định tại nơi giam giữ.
Cơ quan điều tra cũng đã tống đạt các quyết định khởi tố bị can, thi hành lệnh bắt bị can để tạm giam, khám xét chỗ ở, nơi làm việc đối với ông Trương Huy San và Trần Đình Triển.
Các tổ chức Bảo vệ Ký giả, Ân xá Quốc tế và Văn bút Mỹ đã lên tiếng kêu gọi nhà cầm quyền Việt Nam thả tự do cho nhà báo nổi danh Trương Huy San cũng như bỏ mọi cáo buộc đối với nhà báo có bút danh Huy Đức sau khi ông cho đăng tải những bài viết về tình trạng bất ổn chính trị hiện tại của đất nước.
Những lời kêu gọi này được đưa ra ngay trước khi tờ Tuổi Trẻ cho biết cơ quan an ninh điều tra đã khởi tố và bắt tạm giam cựu nhà báo Trương Huy San hôm 7/6. Bộ Công an được tờ báo này dẫn lời nói rằng họ ra quyết định khởi tố vụ án “Lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân” xảy ra tại Hà Nội và các tỉnh, thành phố đối với ông Huy Đức.
Một ngày trước khi có thông báo của Bộ Công an, ông Shawn Crispin, đại diện cấp cao khu vực Đông Nam Á của Tổ chức Bảo vệ Ký giả (CPJ) nói trong một thông báo rằng “Chính quyền Việt Nam cần ngay lập tức tiết lộ nơi họ đang giam giữ nhà báo Trương Huy San và trả tự do cho ông vô điều kiện.”
Trước khi bị bắt, nhà báo Huy Đức đăng tải những bài viết chỉ trích gay gắt và trực diện hai nhà lãnh đạo hàng đầu của Việt Nam – Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng và Chủ tịch nước Tô Lâm, người được bổ nhiệm vào chức vụ này hôm 22/5 sau khi dẫn dắt Bộ Công an.
Theo Tuổi Trẻ, kết quả điều tra ban đầu của Công an xác định ông Huy Đức đã có hành vi vi phạm pháp luật khi đăng các bài viết trên mạng xã hội Facebook xâm phạm lợi ích của Nhà nước và các tổ chức, cá nhân. Cơ quan điều tra an ninh cũng cho biết rằng họ đã bắt giữ và khởi tố Luật sư Trần Đình Triển của Đoàn Luật sư TP Hà Nội với cùng tội danh theo Điều 331 Bộ luật Hình sự.
Điều 331
Theo Điều 331 Bộ luật Hình sự (2015), “Tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân” được quy định như sau:
- Người nào lợi dụng các quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tự do tín ngưỡng, tôn giáo, tự do hội họp, lập hội và các quyền tự do dân chủ khác xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, thì bị phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
- Phạm tội gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm.
Báo Tuổi Trẻ dẫn nguồn tin từ Cơ quan An ninh điều tra Bộ Công an cho biết ông Trương Huy San và ông Trần Đình Triển bị khởi tố theo Khoản 2, Điều 331. Khoản 2 có khung hình phạt tối đa là 7 năm tù.
Cơ quan An ninh cũng cho biết đang tiếp tục mở rộng điều tra, giải quyết vụ án theo quy định pháp luật và khuyến cáo người dân không nghe theo, chia sẻ những thông tin chưa được kiểm chứng.
Trước ông Trương Huy San và ông Trần Đình Triển, nhiều nhà báo, luật sư, blogger, doanh nhân, nhà hoạt động từng bị điều tra, khởi tố theo Điều 331 chỉ vì những gì mà họ viết hoặc nói trên mạng xã hội.
Mới đây nhất, vào tháng 2/2024, nhà hoạt động, blogger Nguyễn Chí Tuyến, hay còn được biết đến với tên gọi Anh Chí, đã bị công an Việt Nam bắt theo Điều 331.
Một số cây viết như nhà báo Hàn Ni và nhóm Báo Sạch cũng đã bị truy tố theo điều luật này.
Nhóm ba luật sư từng tham gia bào chữa vụ "Tịnh thất Bồng Lai" cũng đã bị Công an tỉnh Long An truy tìm để điều tra theo Điều 331. Hiện ba luật sư này gồm ông Đặng Đình Mạnh, ông Nguyễn Văn Miếng và ông Đào Kim Lân đã tị nạn tại Mỹ.
Nữ doanh nhân nổi tiếng bị tuyên ba năm theo Điều 331 là Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Đại Nam - bà Nguyễn Phương Hằng.
Vợ chồng ông Nguyễn Thái Hưng và bà Vũ Kim Hoàng - chủ kênh YouTube 'Nói bằng thực TV' - cũng lãnh án tù theo Điều 331.
Tại Việt Nam cũng đã có nhiều ý kiến từ luật sư đề nghị sửa đổi hoặc bãi bỏ Điều 331 vì những bất cập của điều khoản này.
Luật sư Ngô Anh Tuấn từng nói với BBC năm 2020, thời điểm nhà báo Trương Châu Hữu Danh của nhóm Báo Sạch bị khởi tố, rằng "những yếu tố cấu thành tội này rất mơ hồ".
"Cụ thể hai nội dung chính đều mơ hồ, không chứng minh được. Thứ nhất, về 'Lợi dụng quyền tự do dân chủ', thì phải xem là ta đã dân chủ đến mức độ nào rồi và việc lợi dụng quyền này cụ thể là như thế nào."
"Thứ hai là về hậu quả 'xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của Nhà nước', thì quyền và lợi ích hợp pháp đó là gì?"
"Với các tội phạm liên quan đến kinh tế thì còn đo đếm được qua mức thiệt hại từ hành vi mà bị can, bị cáo gây ra, còn những trường hợp như thế này người ta gần như không đo đếm được mà chỉ đưa ra nhận định chủ yếu dựa trên cảm quan cá nhân."
"Do đó, đa số những người bị bắt với cáo buộc vi phạm Điều 331 và một số điều khác liên quan đến an ninh quốc gia, thực tế chỉ do việc họ 'gõ bàn phím', chứ không có hành vi nào thực sự gây nguy hại cho an ninh quốc gia như cáo buộc của cơ quan nhà nước có thẩm quyền."
Năm 2022, bảy tổ chức xã hội dân sự ở Việt Nam và 79 trí thức đã đồng soạn thảo một kiến nghị yêu cầu bãi bỏ ba điều luật trong Bộ luật Hình sự năm 2015, gồm các điều 109, 117 và 331.