Hiện Lào đang giữ vai trò chủ tịch luân phiên của ASEAN.

Thượng đỉnh ASEAN năm nay còn có sự tham gia của Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken, Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba, Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường và Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk-yeol.

Dự kiến chiến tranh tại Myanmar và Biển Đông sẽ là những nội dung trọng tâm của chương trình nghị sự.

Trước thềm hội nghị, Việt Nam đã có phản ứng mạnh về việc lực lượng chấp pháp Trung Quốc đánh bị thương, tịch thu tài sản ngư dân Việt Nam vào ngày 29/9.

Trung Quốc và Philippines cũng đã có nhiều va chạm căng thẳng trên biển trong nhiều tháng qua.

Trong khi đó, chính quyền quân sự của Myanmar đã cử một quan chức ngoại giao cấp cao đến đến dự hội nghị, sau khi đã tẩy chay một thời gian kể từ sau cuộc đảo chính vào đầu năm 2021.

Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính, Thủ tướng Lào Sonexay Siphandone và Thủ tướng Campuchia Hun Manet đã có buổi ăn sáng làm việc vào sáng thứ Tư 9/10.

"Ba bên duy trì nguyên tắc không cho phép các lực lượng thù địch sử dụng lãnh thổ của nước này làm phương hại đến an ninh của nước kia; đồng thời nhất trí tổ chức tốt Cuộc gặp thường niên giữa bộ trưởng quốc phòng ba nước và Hội nghị Bộ trưởng Campuchia - Lào - Việt Nam về phòng chống tội phạm."

"Ba thủ tướng nhất trí đánh giá nhiều cơ chế hợp tác ba bên giữa Việt Nam - Campuchia - Lào đã được hình thành và phát huy hiệu quả, góp phần thiết thực vào việc củng cố và vun đắp cho hợp tác ba nước. Hợp tác quốc phòng - an ninh tiếp tục là trụ cột quan trọng của quan hệ hợp tác ba nước," báo Tuổi Trẻ đưa tin.

Cuộc gặp giữa ba nhà lãnh đạo diễn ra trong bối cảnh cựu Thủ tướng Hun Sen mới đây đã tuyên bố Campuchia rút khỏi Tam giác Phát triển với Việt Nam và Lào vào ngày 20/9, làm xuất hiện quan ngại về những tác động liên quan đến quan hệ ngoại giao giữa ba nước láng giềng.

Bên cạnh đó, việc Campuchia khởi công kênh đào Phù Nam Techo và nâng cấp quân cảng Ream với sự hỗ trợ của Trung Quốc là những vấn đề nổi cộm trong quan hệ song phương giữa Việt Nam và Campuchia.

Phát biểu trong một sự kiện của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) ở thủ đô Washington (Mỹ) vào ngày 1/10, Phó Thủ tướng Campuchia Sun Chanthol nói rằng kênh đào Phù Nam Techo không phải là "trò chơi có tổng bằng không".

"Tôi chưa bao giờ nghiên cứu một dự án nào chi tiết như kênh đào Phù Nam Techo, vì chúng tôi muốn đảm bảo không có tác động nào đến cả hai quốc gia. Campuchia sẽ không thực hiện 'một trò chơi có tổng bằng không' theo đó Campuchia chiến thắng và quốc gia láng giềng Việt Nam thất bại. Chúng tôi không thể làm điều đó," ông nói.

Mỹ, Trung Quốc và Nhật Bản tham dự

Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken sẽ tham dự Thượng đỉnh ASEAN tại Lào và thảo luận về nhân quyền ở Myanmar, về hành xử "vô trách nhiệm" của Trung Quốc ở Biển Đông và Ukraine, theo thông báo của Trợ lý ngoại trưởng Mỹ phụ trách các vấn đề Đông Á Daniel Kritenbrink hôm thứ Ba 8/10.

Ông Daniel Kritenbrink nói với các phóng viên rằng Tổng thống Joe Biden vẫn "có cam kết đầy đủ" với ASEAN, mặc dù sẽ không tham dự các cuộc họp lãnh đạo cấp cao.

Ông Daniel Kritenbrink nói ông không có chi tiết để chia sẻ về các kế hoạch gặp song phương tại Viêng Chăn, bao gồm cuộc gặp có thể diễn ra với Trung Quốc, nhưng nhiều vấn đề liên quan đến Trung Quốc sẽ được nêu ra, bao gồm "những bước đi vô trách nhiệm và làm leo thang căng thẳng mà Trung Quốc thực hiện để ép buộc và tạo áp lực đối với nhiều bên có yêu sách ở Biển Đông".

Ông Daniel Kritenbrink cho biết Washington vẫn "quan ngại sâu sắc" về việc chính quyền quân sự Myanmar có kế hoạch tổ chức bầu cử. Theo ông, bầu cử không nên được tổ chức chừng nào chưa có hòa bình và hòa giải thực thụ ở trong nước.

Dịp này, tân Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba sẽ có chuyến công du nước ngoài đầu tiên sau khi nhậm chức vào ngày 1/10.

"Một loạt các cuộc họp sẽ khẳng định Nhật Bản, với tư cách đối tác đáng tin cậy, sẽ tăng cường hợp tác với ASEAN," phó chánh thư ký nội các Nhật Bản Keiichiro Tachibana nói trong một cuộc họp báo.

Ông Ishiba sẽ đưa ra các thông điệp liên quan đến lập trường của Nhật Bản về các vấn đề trong khu vực và toàn cầu tại diễn đàn "quan trọng này", người phát ngôn của chính phủ Nhật Bản nói.

Ngoại trưởng Trung Quốc Lý Cường tới Lào từ ngày 9 đến 12/10 để dự Thượng đỉnh Trung Quốc-ASEAN lần thứ 27, Thượng đỉnh ASEAN+3 lần thứ 27 và Thượng đỉnh Đông Á lần thứ 19 ở thủ đô Viêng Chăn, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mao Ninh cho biết hôm thứ Ba 9/10.

"Trung Quốc hướng đến phối hợp với ASEAN và các quốc gia trong khu vực để xây dựng sự đồng thuận, làm sâu sắc sự tin cậy lẫn nhau, tăng cường hợp tác và tạo động lực mới cho nền hòa bình, ổn định, phát triển và thịnh vượng trong khu vực và trên thế giới," bà Mao Ninh nói trong phiên họp báo thường kỳ tại Bắc Kinh.

Trong một diễn biến liên quan, Bộ Ngoại giao Việt Nam ngày 8/10 cho biết Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường sẽ thăm Việt Nam từ ngày 12 đến 14/10.

Chuyến thăm diễn ra theo lời mời của Thủ tướng Phạm Minh Chính.

Đây là chuyến thăm chính thức Việt Nam đầu tiên của ông Lý Cường trên cương vị thủ tướng.

Lần gần đây nhất một thủ tướng Trung Quốc đến thăm Việt Nam là vào tháng 10/2013.

Ông Lý Cường, sinh năm 1959, làm thủ tướng Trung Quốc từ tháng 3/2023.

Từ khi ông lên nắm quyền, ghế thủ tướng bị đánh giá là ngày càng mờ nhạt trước quyền lực bao trùm của Tổng Bí thư, Chủ tịch Tập Cận Bình.

Chuyến thăm của ông Lý Cường diễn ra trong bối cảnh Việt Nam sắp bầu chủ tịch nước mới, cũng như công tác chuẩn bị nhân sự cho Đại hội 14 của Đảng đang ở giai đoạn quyết định.

Vấn đề Biển Đông có thể là một trong những nội dung quan trọng trong nghị trình.

Bất chấp việc lãnh đạo cấp cao hai nước tuyên bố sẽ đối thoại để giải quyết vấn đề Biển Đông, các xung đột trên thực địa vẫn diễn ra.

Vào ngày 29/9, tàu chấp pháp Trung Quốc đã trấn áp, đánh bị thương, tịch thu tài sản của ngư dân Việt Nam thuộc tàu cá QNg 95739 TS (tỉnh Quảng Ngãi) "tại khu vực quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam".

Bộ Ngoại giao Việt Nam đã nêu đích danh Trung Quốc trong tuyên bố vào tối thứ Tư 2/10, gọi cách đối xử của Trung Quốc với các ngư dân là "thô bạo".

Đây không phải là sự vụ duy nhất. Hội Thủy sản Việt Nam trong công văn phản đối Trung Quốc liên quan đến vụ việc ngày 29/9 đã liệt kê một số vụ khác.

Ngoài ra, Trung Quốc cũng thường cho tàu khảo sát, máy bay không người lái... đi vào các khu vực mà Việt Nam nói là thuộc vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam.